سینما دیگر چشم جامعه نیست

برای روز ملی سینما

محمد آقازاده

سینما ذاتی ندارد که نسبت به آن وفادار بماند و یا در برابر آن عهدشکنی کند ، اما این مدیوم که با هر سازنده مثل بت عیار هر لحظه به شکل و شمایلی درمی آید از لحظه برآمدن اش تا کنون تاریخی دارد و بخشی از این تاریخ به ما به قول بونوئل باید چشم حقیقت باشد و مثل کریستف کلمب قاره‌های تازه‌ای را بیابد که هم معنای سینما را تغییر می‌دهد و‌هم معنای رابطه انسان با خودش و با جهان را. سینما تاریخ دارد و اگر بخشی از آن در میان ما به فیلمفارسی معروف بود در پیش از انقلاب سال ۵۷ آرزوها و شرایط اجتماعی محذوفان و از پا‌افتاده ها بود، سینمای فقرا بود و در شکل نازل‌اش می‌خواست آنها را سرگرم کند ولی در همین سرگرم کردن هم‌رگه‌هایی از حقیقت را واتاب می‌داد. سینمای پیشرو و متفاوت هم در کنار آن شکل گرفت مثل فیلم‌های غفاری که در غایت خود به «قیصر» ختم شد و نیشتر بر اعماق جامعه زد و ناخودآگاه جمعی را آزاد کرد. سینمایی که می‌خواست با چشمان بینا واتاب عینت جامعه باشد، در «تنگنا»ی امیر نادری، در به دام افتادگی ضد قهرمان تنها عشق، مفری ضمنی را باز می گذارد ولی در «تنگسیر» مفر را در نه گفتن باز می یابد، همان اتفاقی که در «سازدهنی» می‌افتد، می شود به نگاه فلسفی «گاو» مهرجویی و یا نگاه اجتماعی و بدبینانه «رگبار» و دیگر آثار بیضایی، سینما در همه صورت‌هایش زنده بود. دهه شصت با تغییر زمانه نسل تازه با ایدئولوژی متفاوت، سینما را با معنای متفاوت زنده نگاه داشت و روابط انضمامی خود را با جامعه حفظ کرد، فیلم‌های عیاری، اعلامی، سجادی، بیضایی، مخملباف و حاتمی کیا این سرزندگی را حفظ کرد، چه دوست شان داشته باشیم و چه نداشته باشیم.

سینمای پر ملال و یاس زده تقوایی-  فارغ از سریال «دایی جان ناپلئون» – سر از فیلم حماسی «ناخدا خورشید» در آورد که شکل حماسی داشت، همانطور که بیضایی با «باشو غریبه کوچک» و کیارستمی با «خانه دوست کجاست» آخرین چهره سینما را به تماشا گذاشتند، سینمای اجتماعی رنگ باخت و امروز فیلم‌های بسیاری با مدد بودحه دولتی و پول‌های کثیف ساخته می‌شود ولی سینما دیگر چشم جامعه نیست و هیج رایطه انضمامی با مردم ندارد ولی ضرورت دارد بخشی از فرهنگ رسمی باشد که سینمای زردش مبتذل‌تر از فیلمفارسی است و سینمای متفاوت‌اش هیچ تفاوتی با سینما مرده ندارد، تنها معجزه نسل‌های جوان می تواند این سینما را زنده کند ولی دیوانسالاری فرتوت و پول زده با همه توانش می‌کوشد این اتفاق نیفتد.